Στο παρόν τεύχος, 7ο τεύχος του επιστημονικού περιοδικού Χωρο-Γραφίες περιέχονται πέντε (5) πρωτότυπες εργασίες, στην επιστημονική  στόχευση των άρθρων που έχουν δημοσιευτεί και στο παρελθόν. Στην  σύντομη αναφορά στο περιεχόμενο των άρθρων, που ακολουθεί, θα διαπιστώσετε την συνεισφορά τους στα επί μέρους διακριτά επιστημονικά πεδία που διαπραγματεύονται.

Οι Γεώργιος Θ. Σεραφείμ, Γεώργιος Παυλίδης, Δημήτριος Βαρσάμης στο άρθρο τους με τίτλο «Ψηφιακή αποτύπωση μνημείων με σύγχρονες υπολογιστικές τεχνικές. Η περίπτωση του Ζινζιρλί τζαμί στις Σέρρες» προσεγγίζουν το ζήτημα των ψηφιακών αναπαραστάσεων μέσω της μεθόδου SfM-MVS και την εφαρμογή της σε μια μελέτη περίπτωσης. Η 3Δ ψηφιοποίηση αποτελεί πλέον μια κοινή πρακτική στο χώρο του πολιτισμού από την καταγραφή, τη μελέτη και τη διάσωση των μνημείων έως τη κατασκευή φυσικών υπό κλίματα αντιγράφων (3D printing) και τη δημιουργία εικονικών μουσείων και περιηγήσεων. Η μέθοδος Δομή από Κίνηση (SfM) ανήκει στις τεχνικές υπολογιστικής φωτογραμμετρίας και αποτελεί γενίκευση της στερεο-φωτογραμμετρίας, καθώς αντί να εφαρμόζει τη γεωμετρία δύο θεάσεων (στερεοφωτογράφιση) εφαρμόζει τη γεωμετρία πολλαπλών θεάσεων (multiple view stereo). Είναι μία σύγχρονη μέθοδος που έγινε εφικτή τα τελευταία χρόνια μέσα από σημαντικές προόδους στον τομέα της υπολογι­στικής όρασης και υλοποίησης ισχυρών αλγορίθμων. Αποτελεί μία «παθητική» τεχνική που βασίζεται στην πολλαπλή φωτογράφηση ενός αντικειμένου με πλήρη κάλυψη της επιφάνειάς του και με σημαντική επικάλυψη μεταξύ των φωτογραφιών. Η επικάλυψη αυτή εγγυάται ότι σε περισσότερες από δύο φωτογραφίες θα υπάρχει ταύτιση χαρακτηριστικών σημείων που θα οδηγήσουν με αντίστροφη μηχανική στον εντοπισμό των σημείων αυτών στον πραγματικό 3Δ χώρο από τον οποίο ελήφθησαν. Το πρόβλημα είναι όπως λέγεται, «αντίστροφο», δηλαδή από 2Δ εικόνες πρέπει να εξαχθεί 3Δ πληροφορία. Επειδή η συγκεκριμένη μέθοδος στην αρχική της μορφή παράγει χαμηλής πυκνότητας νέφη σημείων (sparse point clouds), γνώρισε αποδοχή μόνο όταν συνδυάστηκε με αλγόριθμους δημιουργίας πυκνών νεφών σημείων που προκύπτουν από την εφαρμογή της πολυεικονικής στερεοφωτογράφισης (Multiple View Stereo – MVS). Η μέθοδος SfM-MVS χρησιμοποιήθηκε και στην τρισδιάστατη ψηφιοποίηση του Ζινζιρλί τζαμί στις Σέρρες, με στόχο την εφαρμογή της μεθοδολογίας σε ένα σύνθετο κτιριακά μνημείο και απώτερο σκοπό να εμπλουτίσει το ψηφιακό απόθεμα των μνημείων της περιοχής.

Το άρθρο της Παρασκευή Κερτεμελίδου και Χριστίνας Παπαφράγκου με τίτλο «Τεκμήρια της αστικής ζωής των Σερρών κατά το Μεσοπόλεμο. Ανάδειξη της Οικίας Παπαβασιλείου σε «σπίτι - μουσείο» πραγματεύεται το μουσειολογικό πλαίσιο των «σπιτιών–μουσείων», την ιδιαίτερη προβληματική που αναδεικνύουν και τη θεσμική αναγνώρισή τους από την παγκόσμια μουσειακή κοινότητα και επικεντρώνεται σε μια προκαταρτική μουσειολογική πρόταση για την ανάδειξη της οικίας Παπαβασιλείου στο ιστορικό κέντρο των Σερρών. Τα σπίτια-μουσεία αποτελούν μία ιδιαίτερη κατηγορία μουσείου εγγενώς συνδεδεμένα με την κοινωνική ιστορία ενός τόπου και την ιδιωτική ζωή των ιδιοκτητών, συγκροτώντας έναν τόπο μεταξύ φαντασιακής και ιστορικής αφήγησης. Παρουσιάζουν μία σειρά μοναδικών μουσειολογικών χαρακτηριστικών που συνιστούν την ταυτότητά τους, όπως τη μικρή κλίμακα, το αίτημα για γνησιότητα, την ευελιξία στο περιεχόμενο των φιλοξενούμενων δράσεων, την ενσωμάτωση στον αστικό ιστό. Η προκαταρτική μουσειολογική πρόταση της μετατροπής της Οικίας Παπαβασιλείου σε σπίτι–μουσείο λόγω της αισθητικής και ιστορικής της αξίας, αλλά και της κεντρικής θέσης της στην αστικό ιστό πόλη, ενισχύεται από το γεγονός ότι το σπίτι διατηρεί τμήμα από την αυθεντική μεσοπολεμική του επίπλωση. Η ταυτόχρονη θέαση και ανάλυση της αυθεντικής οικοσκευής στο εσωτερικό και η σύνδεσή της με το κτίριο, τους ιδιοκτήτες αλλά και την ιστορία της περιοχής αποτελούν την κεντρική ιδέα της πρότασης.

Στόχος του ερευνητικού άρθρου της Λίλας Θεοδωρίδου, Ελευθέριου Παναγιωτόπουλου και Δημητρίου Μπούσιου με τίτλο «Νέα Αγορά» Ηράκλειας: οι σύνθετες κοινωνικές διαστάσεις ενός απλού χωρικού σχεδιασμού», αφορά τις διαδικασίες επανασχεδιασμού της Ηράκλειας κατά το μεσοπόλεμο και ειδικότερα στη διανομή των οικοπέδων της «Νέας Αγοράς» μέσω κριτικής παρουσίασης αρχειακού υλικού. Η επανα-συγκρότηση μιας κοινότητας ανθρώπων, των Τζουμαγιωτών, που απομακρύνθηκε βίαια από τον τόπο τους τo 1916, επιτελείται συμβολικά με την ανοικοδόμηση της κωμόπολής τους κατά την δεκαετία του ’30. Προηγείται η υπό κρατική αρωγή κατασκευή πολυάριθμων τυποποιημένων κατοικιών σε στοίχους ή μεμονωμένων και ακολουθεί η ρύθμιση της περιοχής της «Νέας Αγοράς» δημιουργώντας ένα ισχυρό ενδο-αστικό τοπίο. Όχι τυχαία, αν λάβουμε υπόψη μας ότι πριν την ολοσχερή καταστροφή της ήταν μια ακμαία εμπορική κωμόπολη. Η σύνδεση των τεκταινομένων στην τοπική μικρο-κλίμακα με το ευρύτερο πολιτικο-κοινωνικό πλαίσιο της εποχής και ειδικότερα οι παράλληλες πορείες του επανασχεδιασμού της Τζουμαγιάς με αυτές των Σερρών και Θεσσαλονίκης έχουν ιδιαίτερη αξία. Εν κατακλείδι η «Νέα Αγορά» Ηράκλειας αποτέλεσε το κέλυφος υποδοχής της εμπορικής δραστηριότητας της κωμόπολης, λειτουργώντας στο συλλογικό φαντασιακό ως πυκνωτής των προσδοκιών της συγκεκριμένης κοινότητας. Δεν ήταν μια απλή παράθεση ορθογωνίων οικοπέδων, ήταν ένας χώρος με διακριτή/ισχυρή ταυτότητα, σχεδόν αναλλοίωτη μέχρι σήμερα.

Στο άρθρο των Δημητρίου Μπότση και Ελευθέριου Παναγιωτόπουλου με τίτλο «Determination of the shortest path in the university campus of Serres using the Dijkstra and Bellman-Ford algorithms» παρουσιάζεται η εφαρμογή των αλγόριθμων Dijkstra και Bellman-Ford στο χώρο των εγκαταστάσεων της πανεπιστημιούπολης Σερρών του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος, για την προσέγγιση των συντομότερων διαδρομών από επιλεγμένες θέσεις, σε διάφορα κτίρια.  Οι εγκαταστάσεις του εκπαιδευτικού ιδρύματος αναπαραστάθηκαν με τη μορφή γράφου, του οποίου οι κορυφές είναι επιλεγμένες θέσεις και κτίρια, ενώ οι ακμές είναι οι διαδρομές, με τα βάρη τους να αντιπροσωπεύουν τα μήκη τους. Η λήψη αποφάσεων για τη δημιουργία των βέλτιστων διαδρομών και ο σχεδιασμός χαρτών με αποτυπωμένες τις προτεινόμενες διαδρομές, αποτελούν ένα πολύπλοκο πρόβλημα το οποίο μπορεί να επιλυθεί με την εφαρμογή αλγόριθμων συντομότερων μονοπατιών. Συμπερασματικά, η συγκεκριμένη εφαρμογή των αλγόριθμων Dijkstra και Bellman-Ford έδειξε ότι είναι αποτελεσματικοί για την προσέγγιση των βέλτιστων – συντομότερων διαδρομών και μπορούν να εφαρμοστούν με επιτυχία στο σχεδιασμό  ακόμη και πολυπλοκό­τερων διαδρομών. Επιπρόσθετα μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία ψηφιακών χαρτών με τις συντομότερες διαδρομές μεταξύ επιλεγμέ­νων θέσεων. Τέλος η εφαρμογή δύο διαφορετικών αλγορίθμων που προσεγγίζουν το ίδιο πρόβλημα επιτρέπει την επιβεβαίωση της εγκυρότητας των αποτελεσμάτων τους.

To άρθρο των Δήμητρας Απ. Μέλλιου, Άρτεμις Ι. Καμτσιούρη, Ελισσάβετ Γ. Ανθυμίδου, Κων/νου Χρ. Μερτζιάνης με τίτλο «Αποδομώντας την κανονικότητα: πρόταση ανάπλασης της περιοχής εργατικών κατοικιών των Σερρών» αναλύει ένα προκαταρτικό  σενάριο ανάπλασης μιας πολεοδομικής ενότητας των Σερρών (ΠΕ13), όπου υπάρχει εγκεκριμένη πολεοδομική μελέτη. Κεντρικό ρόλο έπαιξε η επιλογή του σεναρίου (της κεντρικής ιδέας) της παρέμβασης, που ήταν να «σπάσει» η κανονικότητα, να διαλυθεί ο τυποποιημένος αστικός κάναβος και να εισβάλει η οργανική μορφή της φύσης μέσα σε αυτόν. Δεδομένης της πολυδιάσπασης και της ποικιλομορφίας, τόσο στο κτιριακό, όσο και στο κοινωνικό περιβάλλον, επιλέχθηκε μια δυνατή χειρονομία αναδιάταξης του χώρου, ως ενοποιητικός παράγοντας που θα της προσδώσει διακριτή ταυτότητα. Κάτι τέτοιο σαφώς δεν είναι εφικτό να γίνει σε παγιωμένες κτιριακές εγκαταστάσεις. Μπορεί όμως να αναδιοργανωθεί ο ελεύθερος αστικός χώρος με την επιλογή ενός δικτύου μονοπατιών οργανικής μορφής που έρχεται να διαλύσει τον αστικό κάναβο και ταυτόχρονα να αναδομήσει τον αστικό ιστό, συνδέοντας όλες τις επί μέρους «γειτονιές» με νέο τρόπο. Στην ίδια λογική οι στροβιλισμοί των μονοπατιών οδηγούν σε ένα συνειδητά ιδιόμορφο κτήριο ένα ρευστό πολιτιστικό κέντρο πολλαπλών χρήσεων, καμπύλο με βατό δώμα, το οποίο αναδύεται από την γη «αθόρυβα», ακολουθώντας την κεντρική ιδέα του σχεδιασμού. Εν κατακλείδι, κατά τους συγγραφείς, το ασφυκτικό πλαίσιο προϋπαρχουσών δεσμεύσεων σε ήδη δομημένες περιοχές μπορεί να ξεπεραστεί όχι με επί μέρους μικρές και ασύνδετες παρεμβάσεις, αλλά με μια συνεκτική «κεντρική ιδέα» ανάπλασης.

Κλείνοντας το εισαγωγικό σημείωμα του 7ου τεύχους του περιοδικού ΧωροΓραφίες σας θυμίζουμε ότι για τα θεματικά πεδία που ενδιαφέρουν το περιοδικό μας, μπορείτε να ανατρέξετε στην αρχική σελίδα του ιστοτόπου μας.

Περιμένουμε την υποβολή νέων άρθρων, τα οποία σύμφωνα με την πάγια τακτική μας, στέλνονται χωρίς τα διακριτικά των συγγραφέων σε τουλάχιστον δύο κριτές. Καταληκτική ημερομηνία υποβολής άρθρων για το επόμενο (8ο τεύχος) είναι η 30η Απριλίου 2021.

Την υποβολή των προς κρίση άρθρων θα πρέπει να συνοδεύει δήλωση των συγγραφέων (βλέπε υπόδειγμα 1) ότι το άρθρο δεν έχει δημοσιευτεί σε άλλο περιοδικό ή πρακτικά συνεδρίων και ότι στην περίπτωση της έγκρισης ηλεκτρονικής δημοσίευσης των άρθρων τους μεταβιβάζουν τα πνευματικά δικαιώματα δημοσίευσης (βλέπε υπόδειγμα 2)

Σέρρες, 16 Δεκεμβρίου, 2020